مناسبات فی‌مابین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ایتالیا از یک پشتوانه غنی تاریخی، فرهنگی و تمدنی برخوردار است که همین عامل در پیش‌برد روابط دوجانبه در همه اعصار بسیار حایز اهمیت و مؤثر بوده است.
الف) روابط قبل از انقلاب اسلامی:
تاریخ روابط سیاسی ایران و ایتالیا به دوران اشکانیان باز می‌گردد در آن هنگام ایران و رم دو قدرت بزرگ جهانی بودند که با سقوط امپراطوری رم و انقراض سلسله ساسانی، روابط دو کشور نیز برای مدتی دچار رکود شد ولی متعاقباً در دوران صفویه، مجدداً اوج گرفت.
پس از اعلام استقلال و وحدت ایتالیا، در سال 1862 قرارداد مودت و در سال 1873 موافقت‌نامه تجاری بین دو کشور منعقد شد و از سال 1886 نیز دو دولت اقدام به تأسیس سفارت دایمی در پایتخت‌های یک‌دیگر نمودند. در دوران جنگ جهانی دوم و پس از اشغال ایران توسط متفقین، روابط ایران با ایتالیا و دیگر کشورهای محور، به‌طورمقطعی قطع شد اما پس از پایان جنگ جهانی دوم مجدداً از سرگرفته شد. از سال 1353 شمسی کمیسیون مشترک ایران و ایتالیا برای همکاری‌های اقتصادی آغاز به‌کار کرد.در 24 آذر ماه 1355 شمسی آقای جووانی لئونه رییس جمهور وقت ایتالیا در رأس یک هیأت عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی به ایران سفر کرد.
تا پایان دهه پنجاه و استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران، روابط دو کشور به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی از سطح خوبی برخوردار بود.
ب) روابط پس از انقلاب اسلامی:
هم‌زمان با پیروزی شکوه‌مند انقلاب اسلامی، افکار عمومی ایتالیا به‌خصوص گروه‌های چپ، راهپیمایی‌هایی در طرف‌داری از ایران ترتیب دادند اما با اوج‌گیری تنش در مناسبات ایران با امریکا، ایتالیا با امریکا هم‌آواز شد و در تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران شرکت جست که همین عوامل تاحّدی موجب تیرگی روابط دو کشور به‌صورت دوره‌ای گردید. با توجه به نیاز متقابل به حفظ روابط اقتصادی و تجاری، طرفین سعی کرده‌اند به‌رغم وجود تحریم، قراردادهای گذشته خود را به اجرا درآورند. اگرچه ایتالیا در مجامع بین‌المللی با توجه به پیوند‌های اساسی‌اش با غرب در بسیاری از مواقع به‌نفع جمهوری اسلامی ایران رای نداده است، ولی در مقام مقایسه با دیگر کشورها، به‌طورنسبی سعی کرده است مواضع خود را به‌شکلی توجیه نماید و بانی مخالفت با جمهوری اسلامی ایران نباشد.
در جنگ تحمیلی هشت ساله رژیم صدام بر علیه جمهوری اسلامی ایران، ایتالیا با وجودِ داشتن پروژه‌ها و طرح‌های مشترک و متعدد عمرانی با عراق و داشتن مبادلات گسترده تجاری با آن کشور، در مورد جنگ اعلام بی‌طرفی نمود و از هرگونه اظهارنظر صریح در این رابطه خودداری کرد و موضع‌گیری‌های خود را در چارچوب جامعه اروپا نشان داد. اگرچه ایتالیا در رابطه با کاربرد سلاح‌های شیمیایی توسط عراق در جنگ تحمیلی، این عمل جنایت‌کارانه را محکوم کرد ولی در دیگر موارد نقض مقررات بین‌المللی علیه ایران سکوت اختیارکرد.
با خاتمه جنگ تحمیلی عراق بر علیه جمهوری اسلامی ایران و آغاز دوران سازندگی، کمپانی‌های ایتالیایی تلاش کردند جایگاه مناسبی را در پروژه‌های زیربنایی و ساختاری جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه در زمینه‌های انرژی و فنی به‌خود اختصاص دهند. در این دوران شاهد اوج‌گیری همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین دو کشور بوده‌ایم. پس از طرح ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها از سوی جمهوری اسلامی ایران، ایتالیا در زمره کشورهایی قرار گرفت که از ایده مذکور استقبال کرد اما اقدام ویژه‌ای حهت عملیاتی‌ساختن آن به‌عمل نیاورد.
ظرف چند سال اخیر نیز روابط دیپلماتیک بین دو کشور همواره برقرار بوده و طرفین شرکای قابل‌اعتمادی برای یک‌دیگر به‌شمار رفته‌اند. مناسبات دوجانبه به‌رغم اتخاذ مواضع خصمانه از سوی غرب در قبال برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران، در سطح مطلوبی قرار داشته و هیأت‌های عالیه‌رتبه‌ای در سطوح ریاست جمهوری، معاون رییس جمهور و وزرای خارجه بین دو کشور تبادل شده است.
در مجموع از بدو تأسیس مناسبات دیپلماتیک بین دو کشور تاکنون بیش از 25 موافقت‌نامه، و یادداشت تفاهم همکاری در زمینه‌های مختلف سیاسی، توریستی، فرهنگی، هنری، دانشگاهی، مبارزه با جرایم سازمان‌یافته و مواد مخدر، اقتصادی و تجاری بین دو کشور امضا شده و در حال اجراست. در طول این مدت، ایران بیش از47 سفیر و کاردار به ایتالیا اعزام کرده و دولت ایتالیا نیز تقریباً به همین تعداد سفیر و نماینده عالی‌رتبۀ سیاسی در ایران داشته است.